دبیر کل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران با اشاره به موفقیت های سال های اخیر در تولید و صادرات آبزیان کشور در خصوص چالش‌های پیش روی صادرات آبزیان بیان کرد: مهم‌ترین مسئله به این برمی‌گردد که در بخش هایی از بدنه صنعت، زیرساخت‌های تولید آبزیان برای صادرات مناسب نیست؛ یعنی به غیر از میگو و خاویار که از ابتدا بنیادشان بر صادرات نهاده شده در بخش‌های دیگر نمی‌توان پاسخ‌گوی تقاضاها بود.
علی‌اکبر خدایی دبیر کل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران در گفت‌وگو با گروه رسانه‌ای آتا (دبیرخانه اجلاس تجارت محصولات کشاورزی و غذا)، به پرسش‌هایی در زمینه وضعیت تولید آبزیان در ایران، حجم صادرات در این زمینه و مهم‌ترین چالش‌های صادرات آبزیان پاسخ گفت.
وی در ابتدا بیان کرد: تولید آبزیان از طریق دو بخش انجام می‌شود؛ نخست صید و صیادی و دوم آبزی‌پروری. از گذشته در بحث صید و صیادی فعالیت‌های خوبی داشته‌ایم و در منطقه اقیانوس هند، بزرگ‌ترین ناوگان صیادی برای ایران است و حجم بالایی ماهی صید می‌شود. اما در زمینه آبزی‌پروری رشد ما بیشتر بوده است؛ چراکه در همه دنیا برای صید محدودیت منابع وجود دارد و بر همین اساس میزان رشد در زمینه آبزی‌پروری بیش از صید است. در ایران نیز به مانند دیگر کشورهای دنیا، همین روند در پیش گرفته شده است.
خدایی تصریح کرد: در حال حاضر میزان پرورش آبزیان ششصد هزار تن است. میزان صید نیز هرچند که در ابتدای انقلاب حدود صد هزار تن بوده اما در حال حاضر به ششصد تا هفتصد هزار تن رسیده است. مصرف سرانه آبزیان در سال 1357 یک کیلوگرم بوده اما در حال حاضر به حدود 10 کیلوگرم رسیده است که بیشتر از محل آبزی‌پروری تأمین شده است. این آمار نشان‌دهنده رشدی قابل قبول در زمینه مصرف سرانه آبزیان محسوب می‌شود.
دبیر کل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران با اشاره به پراکندگی تولید آبزیان در ایران گفت: در ایران صنعت پرورش ماهیان به صورت سردآبی و گرم‌آبی وجود دارد و رشد خوبی هم در این زمینه داشته‌ایم. به نحوی که حدود دویست هزار تن ماهی گرم‌آبی مانند کپور پرورش یافته است. صد و پنجاه هزار تن ماهی قزل‌آلا نیز پرورش یافته که در بخش ماهیان سردآبی است. از طرف دیگر، مزارع پرورش میگو از اوایل دهه 70 راه افتاده و در سال جاری امیدواریم که حدود هفتادهزار تن میگو پرورش دهیم. در بخش فراوری، بسته‌بندی و صنایع شیلات هم پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم و این صنایع توانسته‌اند شرایط صادرات به اتحادیه اروپا را کسب کنند که اتفاق بی‌نظیری محسوب می‌شود.
وی در ادامه افزود: در صادرات آبزیان نیز چنین ترکیبی وجود دارد. در میان آبزیان دریایی، پیشتر صادرات ماهیان حرام‌گوشت انجام نمی‌شد و این ماهی‌ها تبدیل به پودر ماهی می‌شدند اما در حال حاضر صادرات این ماهیان نیز انجام می‌شود و در پنج ماه نخست سال جاری، هفتاد و پنج درصد افزایش صادرات این ماهیان را داشته‌ایم. در سال 1400 نیز حدود پنجاه و دو هزار تن از این نوع ماهیان صادر شده است. افزون بر این، در سال گذشته سی و سه هزار تن میگو، حدود چهار هزار تن ماهی قزل آلا، بیست هزار تن ماهی گرم‌آبی و چهار تن خاویار به کشورهای مختلف صادر شده است.
خدایی تصریح کرد: در مجموع میزان صادرات حدود صد و پنجاه هزار تن بوده و که ارزش واقعی آن پانصد و سی میلیون دلار است. مهم‌ترین نکته این است که در دو سال گذشته به شصت و دو کشور دنیا صادرات انواع ماهی را داشته‌ایم. بر این اساس حجم مبادلات بسیار خوب بوده و می‌تواند همچنان افزایش داشته باشد.
وی در پاسخ به این پرسش که بازار هدف محصولات در زمینه آبزیان کدام کشورها هستند؟ گفت: بخش عمده محصولات ایران به کشورهای جنوب شرق آسیا صادر می‌شود. این در حالی است که این کشورها خود مهد پرورش آبزیان هستند. برای نمونه چین یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان، واردکنندگان و صادرکنندگان این محصولات است اما به دلیل کیفیت تولیداتی که در ایران داریم، این محصولات در کشورهای جنوب شرقی آسیا نیز با استقبال مواجه شده است و چهل و پنج درصد صادرات برای بازار چنین کشورهایی است. سی و پنج درصد از صادرات نیز متعلق به کشورهای همسایه است و بیست درصد هم به سایر بازارها صادر می‌شود که از جمله می‌توان به روسیه یا کشورهای اتحادیه اروپا اشاره کرد.
خدایی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به چالش‌های صادرات اشاره و بیان کرد: بیشترین و مؤثرترین مشکلات در زمینه صادرات آبزیان، مشکلات داخلی است. البته مراد من تصمیمات دولت یا مسائلی از قبیل نیست، هرچند که سیستم‌های دولتی از چالاکی لازم برخوردار نیستند اما مهم‌ترین مسئله به این برمی‌گردد که در بدنه صنعت، زیرساخت‌های تولید آبزیان برای صادرات مناسب نیست؛ یعنی به غیر از میگو و خاویار که از ابتدا بنیادش بر صادرات نهاده شده در بخش‌های دیگر نمی‌توان پاسخ‌گوی تقاضاها بود. دلیل چنین وضعیتی این است که پرورش‌دهندگان ماهیان سردابی و گرم‌آبی هدفشان تولید برای بازارهای داخلی است و فرهنگ صادرات برای آن‌ها خوب تبیین نشده است. چه‌اینکه ماهیان صادراتی باید مطابق با خواسته‌های کشور هدف باشند اما عدم انطباق میان تولیدات و توقعات بازارهای هدف، سبب فرصت‌سوزی شده است.
وی در ادامه افزود: نکته دیگر، نبود نظام رهگیری است. در سیستم‌های بین‌المللی باید مشخص باشد که یک محصول چگونه تولید شده است. درباره محصولاتی نظیر میگو یا خاویار به این مسئله توجه می‌شود اما در سایر بخش‌های مربوط به آبزیان چنین فرایندی را نداریم. از آن‌جایی که برای بازارهای اصلی چنین مسائلی اهمیت دارد امکان ورود به این بازارها از ایران سلب شده است. بر این اساس اگر ساختار را تقویت کنیم می‌توانیم صادرات را به رقم بالاتری برسانیم و تولید هم افزایش یابد.
دبیر کل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران تصریح کرد: از جمله دیگر نکات در این زمینه، جایگاه معتبر سازمان دام‌پزشکی ایران است. از این حیث مشکلی وجود ندارد و توانسته‌ایم ارتباط خود را با کشورهای مختلف به خصوص کشورهای اتحادیه اروپا حفظ کنیم. میزان اعتماد اتحادیه اروپا به سازمان دام‌پزشکی ایران در حدی است که سال‌ها برای بازدید هم به ایران نیامده‌اند. البته در کنار همه این مسائل باید به مسئله تحریم و برگشت پول هم اشاره کرد که از جمله مشکلات محسوب می‌شوند.
خدایی با اشاره به رقبای ایران در صادرات آبزیان بیان کرد: کشورهای رقیب به خوبی در حال فعالیت هستند. برای نمونه عربستان در زمینه پرورش میگو از رقبای جدی ایران است که تولیداتش در این زمینه از ایران هم بیشتر شده است؛ چراکه مشکلات کمتری با دنیا دارد. ترکیه نیز در زمینه پرورش ماهی قزل‌آلا جایگاه خوبی دارد و می‌توان گفت در این زمینه ترکیه، ایران و پاکستان در رده‌های اول تا سوم قرار دارند.
وی در انتهای صحبت‌های خود تصریح کرد: یکی از راه‌کارها برای حل مشکلات این است که بخش خصوصی بیشتر به خودش متکی باشد و با دانش‌افزایی این مسائل را حل کند. البته از دولت هم چنین انتظاری وجود دارد که به حمایت بپردازد.