زوبین امیری، مدیرعامل شرکت چای ارگانیک زوبین معتقد است: اگر دولت در زمینه تولید محصولات ارگانیک حمایت و نظارت بیشتری انجام بدهد می‌توان شاهد رشد بیشتر تولید و مصرف این محصولات در ایران باشیم اما برخلاف سایر کشورها که به دلیل حفظ سلامت شهروندان و محیط زیست به حمایت از تولید محصولات ارگانیک می‌پردازند، تاکنون در ایران چنین رویه‌ای توسط دولت‌ها مد نظر نبوده است.
به گزارش روابط عمومی گروه رسانه‌ای آتا، نخستین نمایشگاه تخصصی «زندگی سالم» در بهمن سال جاری واقع در برج میلاد تهران برگزار می‌شود. محورهای مورد تأکید در این رویداد که گروه رسانه‌ای آتا برگزاری آن را بر عهده دارد، عبارت از: «محصولات غذایی سلامت‌محور»، «محصولات ارگانیک»، «رژیم غذایی سالم» و «تغذیه ورزشی» هستند.
بر همین اساس و به منظور بررسی وضعیت تولید و مصرف محصولات ارگانیک در ایران، دلایل اهمیت استفاده از محصولات ارگانیک و مسائلی از این دست با زوبین امیری، مدیر عامل شرکت چای ارگانیک زوبین به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید؛
– از اینکه برای انجام این گفت‌وگو فرصت را در اختیار ما قرار دادید سپاسگزارم. در ابتدا خودتان و فعالیت‌هایی که انجام می‌دهید را معرفی کنید تا در ادامه به پرسش‌های دیگر برسیم.
من زوبین امیری هستم و در زمینه تولید چای فعالیت دارم. در حال حاضر نیز نخستین چای ارگانیک ایران و خاورمیانه با استاندارد اتحادیه اروپا، آمریکا و ایران را تولید می‌کنیم. فعالیت در این زمینه در خانواده ما وجود داشته است، به نحوی که نخستین بار در سال 1277 شمسی این کار توسط یکی از اجداد ما انجام شد. محمدتقی چای‌چی یکی از اجداد ما در ابتدا از کشور هندوستان چای وارد می‌کرد. سپس کارخانه چای‌سازی را احداث کردند و این چرخه نسل به نسل جریان داشته و اکنون بنده در این زمینه فعالیت می‌کنم.
در سال 1388 بِرند «زوبین» را ثبت و از آن سال، عرضه چای ارگانیک را آغاز کردیم. در حال حاضر هم یک مجموعه کشت و صنعت محسوب می‌شویم که مزارع تحت اختیار خودمان را داریم و همگی این مزارع توسط شرکت‌های بازرسی معتبر بازرسی و تأیید شده‌اند. این مزارع در شهرستان املش در استان گیلان واقع شده‌اند. بنابراین، کار ما تولید، بسته‌بندی، پخش، توزیع و صادرات چای است.
– چای را به کدام کشورها صادر می‌کنید؟
عمده صادرات ما به کشورهای آلمان و فرانسه است. البته محصولات دیگر جانبی هم داریم اما عمده محصولات را چای تشکیل می‌دهد.
– به مسئله تولید محصولات ارگانیک بپردازیم. برای مصرف‌کننده استفاده از این محصولات تا چه میزان اهمیت داشته است؟ دیگر اینکه، یک محصول ارگانیک با دیگر محصولات چه تفاوتی دارد و چای ارگانیک دارای چه خصوصیاتی است؟
محصول ارگانیک به معنای محصولی است که عاری از هر نوع سم، کود و مواد نگهدارنده شیمیایی باشد. افزون بر این باید به منابع طبیعی و اکوسیستم هم آسیبی وارد نکند و در حفظ آن بکوشد. بر همین اساس، در تولید یک محصول ارگانیک از تمام نهاده‌های ارگانیک استفاده می‌شود و حتی دستگاه‌های تولیدکننده که در کارخانه‌ها قرار دارند نیز با مواد شیمیایی شست‌وشو نمی‌شوند بلکه برای این کار از مواد طبیعی استفاده می‌شود. از این رو یک چرخه کاملاً طبیعی و عاری از هر نوع سموم شیمیایی در جریان است.
در مورد چای باید بگویم که این محصول، نوشیدنی اول ایرانیان محسوب می‌شود. بر این اساس باید در انتخاب این محصول دقت کنیم تا یک محصول سالم انتخاب شود. متأسفانه چای‌هایی که در بازار ایران وجود دارد، علاوه بر اینکه آغشته به سموم شیمیایی‌اند، در آنها از اسانس‌های رنگ، عطر و طعم استفاده می‌شود که برای سلامتی بسیار ضرر دارد.
یکی از نشانه‌ها در تشخیص استفاده از اسانس در چای این است که پس از مصرف، یک لایه رنگ در فنجان شکل می‌گیرد و پس از مدتی با مواد شوینده هم تمیز نمی‌شود. همین مواد هنگامی که به بدن وارد می‌شوند، سلامت انسان را با مخاطرات جدی مواجه می‌کنند. بر این اساس، چای یکی از مهم‌ترین موادی است که باید نوع سالم آن مصرف شود و برای مصرف چای، به دلایلی که از آنها سخن به میان آمد باید به سمت یک محصول ارگانیک پیش رفت و گام نخست در این راستا این است که از چای خارجی استفاده نشود.
در مقابل، چای ایرانی مزیت سلامت‌محوری بالایی دارد؛ زیرا مزارع چای در ایران در ارتفاعات واقع شده‌اند و چون در فصل سرما این مزارع را برف فرامی‌گیرد، آفاتشان از بین می‌رود. اما مزارع چای در کشورهایی نظیر چین، هند، کنیا یا سریلانکا این مزیت را ندارند؛ یعنی در این کشورها برف نمی‌آید و آفت در آنها رشد می‌کند. بر این اساس، بوته‌های چای در ایران نیازی به مقابله با آفات ندارند و سم‌پاشی شیمیایی در بسیاری از مزارع چای لازم نیست.
افزون بر این، در تمام مزارع چای در کشورهایی که به آنها اشاره شد، از علف‌کُش و کود شیمیایی استفاده می‌شود که این کار هم برای سلامتی زیان‌آور است؛ زیرا علف‌کش یک سم بسیار قوی محسوب می‌شود. اما در کشاورزی ارگانیک از این علف‌کش‌ها استفاده نمی‌کنیم، بلکه به صورت ارگانیک و دستی علف‌های خاک را وجب به وجب از بین می‌بریم که هم هزینه بیشتری را در پی دارد و هم باید زمان بیشتری برای این کار صرف شود اما در نهایت سلامت مصرف‌کننده تأمین خواهد شد.
نکته دیگر درباره کود شیمیایی است. در این زمینه نیز در کشاورزی ارگانیک از منابع و عصاره‌های طبیعی که برای رشد استفاده می‌شوند بهره‌برداری می‌کنیم اما در مزارع غیرارگانیک از کودهای شیمیایی و مضر استفاده می‌شود. از این رو انتخاب چای ارگانیک یک انتخاب کاملاً منطقی است.
– شما عضو هیئت مدیره انجمن ارگانیک ایران هستید. وضعیت تولید محصولات ارگانیک در کشور ما چگونه است؟ به بیان دیگر در چه شرایطی قرار داریم و تا چه حد محصولاتی که در بازار به نام ارگانیک توزیع می‌شوند قابل اعتماد هستند؟
در سال 1384 که انجمن ارگانیک را تأسیس کردیم این نیاز احساس می‌شد که باید برای حمایت از تولیدکننده، عرضه‌کننده و مصرف‌کننده ارگانیک یک سازمان مردم‌نهاد به وجود آید؛ زیرا چنین نهادی در بدنه دولت و … وجود نداشت. بر همین اساس، هدف اصلی انجمن سر و سامان دادن، ترویج و توسعه محصولات ارگانیک بود.
در مرحله نخست به شناسایی محصولاتی پرداختیم که ادعا شده بود ارگانیک هستند. این ادعا توسط شرکت‌های بازرسی راستی‌آزمایی شدند. از همان سالی که این کار را آغاز کردیم، روند رو به رشدی را داشتیم؛ زیرا توانستیم یک فرهنگی را به وجود آوریم و اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی داشته باشیم تا مشخص شود برای تولید یک محصول ارگانیک چه مراحلی را باید طی کرد.
این در حالی بود که در ابتدا هیچ نقشه راهی در این زمینه وجود نداشت که نشان دهد مسیر برای تولید یک محصول ارگانیک چگونه است. اما در انجمن ارگانیک، تمام شرکت‌هایی که صلاحیت بازرسی را دارند و اساتیدی که می‌توانند در زمینه تولید راهکار ارائه کنند به فعالان این حوزه پیشنهاد می‌شوند. بر این اساس این انجمن به مثابه یک مرکز علمی است که می‌توان به آن رجوع کرد که پیشتر هم وجود نداشت و در حال حاضر نیز فقط انجمن ارگانیک ایران است که می‌تواند این خدمات اعم از کارشناس، استانداردها و … را در اختیار فعالان این حوزه قرار بدهد.
افزون بر اینها، توانستیم به بازار سر و سامان بدهیم و فروشگاه‌های تحت نظارت را به وجود آوریم که همه این اقدامات در راستای آرامش خاطر دادن به مصرف‌کننده نهایی و ایجاد جایگاه برای تولیدکننده بود؛ زیرا کسی که به دنبال مصرف محصول ارگانیک است اگر مبلغی را برای آن کالا پرداخت می‌کند، حق دارد مطمئن باشد که این محصول ارگانیک است.
این فضا را در فروشگاه‌های تحت نظارتمان به وجود آورده‌ایم و تولیدکنندگانی که گواهی‌های معتبر دارند را معرفی می‌کنیم. چون این بازار طرفدار خودش را دارد، به دنبالش فعال و تولیدکننده هم هست که بتواند محصولش را عرضه کند. به همین سبب در ابتدا که کار را آغاز کردیم چهار تولیدکننده ارگانیک بودیم اما در حال حاضر بیش از دویست قلم کالای ارگانیک تولید می‌شود.
– رشد تولید و مصرف محصولات ارگانیک را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
رشد خوبی در این زمینه وجود داشته اما می‌توانستیم به مراتب شاهد رشد بهتری باشیم.
– چه عواملی سبب شده تا نتوانیم به این نقطه ایده‌آل برسیم؟
اگر حاکمیت و دولت در این زمینه حمایت و نظارت می‌کردند می‌توانستیم وضعیت بهتری داشته باشیم. اما دولت در این بخش هیچ ورودی نکرده و این در حالی است که در کشورهای دیگر این حرکت مورد حمایت دولت قرار می‌گیرد؛ زیرا اگر محصولی به مصرف‌کننده داده شود که با سم و کود شیمیایی تولید شده باشد، قطعاً علاوه بر آن محصول که آلوده می‌شود، خاک و سفره‌های آبی و نهرها هم آلوده می‌شوند. از این رو، تولید محصولات غیرارگانیک برای جامعه، کشور و به یک معنا کره زمین مخاطراتی را در پی دارد. چه‌اینکه مصرف‌کننده هم باید هزینه‌های بسیار زیادی را برای درمان بیماری‌هایی بپردازد که حاصل مصرف همین محصولات غیرارگانیک است.
بر این اساس، تولیدکننده محصول ارگانیک این آلودگی‌ها را به محیط زیست و مردم تحمیل نمی‌کند و به بیان دیگر این نحو از تولید، خاصیت پیشگیرانه دارد. سالانه برای هزینه درمان سرطان بودجه‌های کلانی اختصاص داده می‌شود اما اگر این بودجه صرف پیشگیری بشود به مراتب شرایط بهتری به وجود میآید. از این رو دولت‌ها انگیزه دارند و این را رسالت خودشان می‌دانند که از تولید و مصرف محصولات ارگانیک حمایت کنند و بر همین اساس ابزار و شبکه توزیع را در اختیار تولیدکننده قرار می‌دهند و به حمایت‌های همه‌جانه می‌پردازند. از طرفی قوانینی وضع می‌کنند که کالای ارگانیک به خوبی در اختیار مردم قرار بگیرد.
در ایران، نهادهایی نظیر وزارت جهاد کشاورزی، سازمان غذا و دارو و مؤسسه استاندارد همگی بدنه‌های حاکمیتی کشور هستند که وظیفه دارند این رسالت را به پیش ببرند؛ یعنی نظارت داشته باشند و قانون وضع کنند اما در عمل هیچ اتفاقی نمی‌افتد. از این رو، شاهد این هستیم که کمیسیون‌هایی تشکیل می‌شود و سطح آگاهی هم به مسئولان داده می‌شود اما در نهایت از این حرکت‌های مثبت و ساختاری حمایتی صورت نمی‌گیرد. تنها حمایتی که در این دوران داشته‌ایم از سوی سازمان میادین شهرداری تهران بود که آن هم در برگزاری نمایشگاه‌ها انجام شد. این قبیل حمایت‌ها نیز تداوم نداشته است که اگر تداوم داشت می‌توانستیم چند برابر بیشتر از حال حاضر تولید داشته باشیم.