مدیر کل دفتر امور گلخانه، گیاهان زینتی و قارچ خوراکی معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی معقتد است: در زمینه صادرات با مشکلات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مواجه هستیم؛ یعنی هم در قوانین و هم در زیرساخت‌هایی نظیر پایانه‌ها مشکلاتی وجود دارد. افزون بر این، تصمیمات یک‌شبه نیز یکی دیگر از مشکلات است که دلیل آن برداشت اشتباه از مفهوم تنظیم بازار است.
غلامرضا تقوی مدیر کل دفتر امور گلخانه، گیاهان زینتی و قارچ خوراکی معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی، در گفت‌وگو با گروه رسانه‌ای آتا (دبیرخانه اجلاس تجارت محصولات کشاورزی و غذا) به طرح بحث در زمینه وضعیت تولید محصولات کشاورزی در ایران، اهمیت و اقتضائات تولید برای صادرات و مهم‌ترین موانع برای صادرات پرداخت. وی بیان کرد: با توجه به اینکه ایران از یک‌سو در کمربند گرم و خشک قرار گرفته و از سوی دیگر در برابر هجوم حوادث غیرمترقبه از جمله خشکسالی، سرمازدگی، تگرگ و مسائل این‌چنینی است، با کشاوزی پُرخطری مواجه است.
تقوی در ادامه تصریح کرد: بر همین اساس از هر زاویه‌ای که بنگریم به روشی نیاز داریم که خطرات را کاهش دهد. از جمله مباحث مهم در این زمینه صرفه‌جویی در مصرف آب و عبور از اقتصاد معیشتی در حوزه کشاورزی است که سبب شده تا روش گلخانه‌ای انتخاب شود. در روش گلخانه‌ای می‌توان با مقدار یک‌دهم مصرف متداول آب در فضای باز، چندین برابر محصول تولید کرد. از این‌رو، هم مصرف آب در روش گلخانه‌ای کاهش می‌یابد و هم به لحاظ مواد اولیه بهره‌وری بالا می‌رود. بر این اساس بحث توسعه گلخانه‌ها به طور مشخص و در قالب یک برنامه از سال 1395 برنامه‌ریزی شد و پیش‌بینی کردیم که چهل و هشت هزار و سیصد و پنجاه هتکار گلخانه در کشور احداث شود.
مدیر کل دفتر امور گلخانه، گیاهان زینتی و قارچ خوراکی معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی بیان کرد: در طول این شش سال و تاکنون بیست و سه هزار هکتار گلخانه ساخته شده و بیست هزار هکتار هم زیر کشت است. حدود بیست و دو هزار نفر در این حوزه به عنوان بهره‌بردار مشغول به کار هستند و به طور غیرمستقیم نیز در حوزه سبزی و صیفی، حدود هشتاد تا نود هزار شغل ایجاد شده است. افزون بر این‌ها، در حوزه گل و گیاه بیش از صد هزار شغل به صورت غیرمستقیم به وجود آمده است.
وی در ادامه افزود: نکته مهم در بحث توسعه گلخانه‌ها این است که گلخانه‌ها قرار است در حال حاضر موضوع اقتصاد بدون نفت را پوشش بدهند. به بیان دیگر، هدف اصلی در حوزه تولیدات گلخانه‌ای این است که بتوانیم در آن، ارزآوری داشته باشیم و ارزآوری در محصولات کشاورزی را پوشش بدهیم. برای تحقق چنین هدفی لازم است که رویکردهای اساسی اتفاق بیفتد و نگرش‌ها تغییر پیدا کند.
تقوی در ادامه افزود: در گذشته چنین رویه‌ای حاکم بود که تولیدات مازاد صادر می‌شد اما در دو سال اخیر به دلیل موانعی که برای صادرات به وجود آمد، از گلخانه‌ها درخواست شد که به بحث صادرات به صورت تخصصی‌تر ورود داشته باشند. بر همین اساس، اصطلاح «تولید برای صادرات» به عنوان یک برنامه مدون مطرح شد. از این رو، گام دوم برای توسعه گلخانه‌ها پرداختن به تولید برای صادرات است که دارای اقتضائات بسیاری است.
وی با اشاره به این اقتضائات تصریح کرد: نخستین مسئله این است که متقاضیان در این زمینه باید شرایط خاصی داشته باشند. به بیان دیگر، در بحث تولید برای صادرات نمی‌توان روی کشاورزانی حساب کرد که معیشتی فکر می‌کنند یا زمین‌های کوچکی دارند. البته این کشاورزان هم در چرخه حمایتی ما قرار می‌گیرند اما در موضوعاتی غیر از صادرات. پس باید در وهله نخست به سواد صادراتی توجه داشت. دومین بحث، اندازه کار است و کسی که می‌خواهد وارد حوزه تولید برای صادرات شود باید به این نکته توجه داشته باشد. سومین مسئله نیز عبارت از نهاده‌های ویژه برای این کار است؛ چراکه قرار است محصولی متناسب با ذائقه کشور مقصد تولید شود و چنین تعهدی مطرح است. افزون بر این‌ها، باید از دانش فنی، تجهیزات لازم برای بسته‌بندی، ارتقای سطح ناوگان حمل و نقل و پایانه‌های صادراتی سخن به میان آورد.
مدیر کل دفتر امور گلخانه، گیاهان زینتی و قارچ خوراکی معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی در ادامه افزود: یکی از مشکلاتی که در صادرات با آن مواجه هستیم، تخصصی نبودن صادرکنندگان است. به بیان دیگر صادرکنندگانی که فقط در یک زمینه فعالیت کنند را نداریم تا صادرات به صورت حرفه‌ای دنبال شود. در بخش گلخانه‌ای نیز همین شرایط حاکم است و شغلی تحت عنوان صادرات گلخانه‌ای نداریم که به صورت منسجم به این حوزه بپردازد. افزون بر این، میزان صادرات محصولات گلخانه‌ای نیز اندک است. از یک و نیم میلیون تن صادرات در حوزه سبزی و صیفی، هفتصد هزار تن در حوزه گلخانه است اما باید این رقم رشد بیشتری داشته باشد و باید شرایط به نحوی باشد که حدود پنجاه درصد از محصولات با نگاه صادراتی تولید شوند و مابقی پاسخگوی بازار داخل باشند.
وی بیان کرد: در زمینه صادرات مانند روستایی هستیم که قرار است برخی تولیدات مازاد خود را با روستای کناری‌اش مبادله کند اما در زمینه‌هایی نظیر ماشین‌آلات، بسته‌بندی و … مشکل دارد. در صادرات با این مشکلات دست به گریبان هستیم و از طرفی از ذائقه مخاطب هم شناخت کافی نداریم؛ یعنی محصولاتی که متناسب با ذائقه خودمان است را صادر می‌کنیم و دوست داریم در کشورهای هدف هم این محصولات با استقبال مواجه شود، اما چنین رویه‌ای صحیح نیست. افزون بر این، پایانه‌های صادراتی ما مسئولیت‌پذیر نیستند، هرچند که در این زمینه تلاش‌هایی صورت گرفته اما قابل قبول نیست و نمی‌تواند خیال کشاورز را آسوده کند که او محصول را به پایانه تحویل دهد و پایانه به صادرات بپردازد.
تقوی در انتهای صحبت‌های خود تصریح کرد: در زمینه صادرات با مشکلات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مواجه هستیم؛ یعنی هم در قوانین و هم در زیرساخت‌هایی نظیر پایانه‌ها مشکلاتی وجود دارد. افزون بر این، تصمیمات یک‌شبه نیز یکی دیگر از مشکلات است که دلیل آن برداشت اشتباه از مفهوم تنظیم بازار است. تصور ما این است که مازاد تولیدات داخلی باید صادر شود و اگر در داخل مشکلی داشتیم صادرات ممنوع شود اما اینطور نیست و در کشورهای دیگر هنگامی که در داخل مشکلی به وجود آید، با وارادات مشکل را رفع می‌کنند.