مجتبی قوتی به چالش‌های پیش‌روی تولید، مصرف و صادرات محصولات ارگانیک در ایران پرداخت و بیان کرد: از جمله مهم‌ترین چالش‌ها، قطع ارتباط شرکت‌های بین‌المللی با ایران است که به شرکت‌های تولیدکننده محصول ارگانیک گواهی‌های معتبر را می‌دادند. علت این قطع همکاری نیز مسائلی از قبیل تحریم است و این شرکت‌ها معتقدند در شرایط تحریم نمی‌توان با ایران مراودات مالی داشت.
به گزارش روابط عمومی گروه رسانه‌ای آتا، نخستین نمایشگاه تخصصی «زندگی سالم» در بهمن سال جاری واقع در برج میلاد تهران برگزار می‌شود. محورهای مورد تأکید در این رویداد که گروه رسانه‌ای آتا برگزاری آن را بر عهده دارد، عبارت از: «محصولات غذایی سلامت‌محور»، «محصولات ارگانیک»، «رژیم غذایی سالم» و «تغذیه ورزشی» هستند.
از این‌رو و برای بررسی وضعیت تولید و مصرف محصولات ارگانیک در ایران، دلایل اهمیت استفاده از محصولات ارگانیک، لزوم و اهمیت فرهنگ‌سازی در زمینه استفاده از محصولات ارگانیک و مسائلی از این دست با مجتبی قوتی، مدیر عامل شرکت چشمه بهار، به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه مشروح آن از نظر می‌گذرد؛
– از اینکه دعوت ما را برای انجام این گفت‌وگو پذیرفتید سپاسگزارم. در ابتدا خودتان و مجموعه‌ای که در آن فعالیت می‌کنید را معرفی کنید.
من مجتبی قوتی، مدیر عامل شرکت چشمه بهار هستم. حدوداً پنج سال است که در زمینه تولید محصولات ارگانیک فعالیت دارم و محصولاتی که تولید می‌کنیم عبارت از کشمش و شیره انگور هستند. در این شرکت که در علی‌آباد قوچان واقع شده، تولید به صورت عمده انجام می‌شود و مجموعه‌ای از باغداران را تحت پوشش قرار داده‌ایم.
این محصولات ارگانیک در بازارهای داخلی و خارجی عرضه می‌شوند. افزون بر این‌ها، در زمینه بسته‌بندی محصولات ارگانیک نظیر پسته و گردو هم فعالیت داریم و در صدد این هستیم که بتوانیم گواهی‌های لازم در این زمینه را هم اخذ کنیم؛ چه‌اینکه در حال حاضر این فعالیت تحت بازرسی قرار دارد و در مرحله بعد گواهی اخذ خواهد شد.
– به تعریف یک محصول ارگانیک بپردازیم. به نظر شما در تولید چنین محصولی چه مؤلفه‌هایی باید رعایت شود تا بتوانیم آن را ارگانیک بنامیم؟
یکی از مؤلفه‌های مهم محصول ارگانیک این است که در مراحل کاشت، برداشت و بسته‌بندی محصول از سموم و کودهای شیمیایی استفاده نمی‌شود و بر همین اساس، از حیث بهداشتی کاملاً یک محصول سالم محسوب می‌شود. افزون بر این، آب و خاکی که برای تولید این محصول به کار گرفته می‌شود آب و خاکی سالم است و چنین نیست که به فاضلاب یا کودهای شیمیایی آلوده باشد. یک مثال محسوس برای محصول ارگانیک، گیاهانی‌اند که در دشت و کوهستان با آب باران و به صورت دیم پرورش پیدا می‌کنند که در این فرایند تولید، هیچ ماده شیمیایی و مضری به کار نمی‌رود.
نکته دیگر درباره محصول ارگانیک اینکه به دلیل خاص بودن چرخه تولید چنین محصولی، می‌توان به رهگیری و پیگیری آن پرداخت. به بیان دیگر، بارکدی روی محصول درج می‌شود که مصرف‌کننده به وسیله آن می‌تواند از نحوه تولید محصول و حتی کشاورزی که آن را تولید کرده آگاه شود. سایت‌هایی که در این زمینه فعالیت دارند نیز این بارکد را در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌دهند تا مشخص شود این محصول برای کدام کشور و کدام منطقه آن است.
– چرا باید محصول ارگانیک را برای مصرف انتخاب کرد؟
به این دلیل که چنین محصولی از طرفی به محیط زیست اعم از آب و خاک و از طرف دیگر به تولیدکننده و مصرف‌کننده آسیبی وارد نمی‌کند. در حالیکه، در تولید محصول غیرارگانیک، کشاورز به دلیل استفاده از سموم مختلف ممکن است دچار بیماری‌های خطرناک شود و دیگر اینکه در زمین هم موجوداتی زندگی می‌کنند که زیست آن‌ها هم با مخاطره مواجه خواهد شد. بر این اساس، آنچه که برای تولیدکننده، مصرف‌کننده و طبیعت سلامتی را به همراه دارد، محصول ارگانیک است.
– به نظر شما وضعیت تولید و مصرف محصولات ارگانیک در ایران نسبت به دیگر کشورها چگونه است؟
آمار دقیقی از وضعیت تولید محصولات ارگانیک در کشورهای دیگر در اختیار ندارم اما می‌دانم که تولید محصول ارگانیک در ایران در حال توسعه است. البته چالش‌هایی هم در این زمینه وجود دارد.
– چه چالش‌هایی؟
از جمله این چالش‌ها قطع ارتباط شرکت‌های بین‌المللی با ایران است که به شرکت‌های تولیدکننده محصول ارگانیک گواهی‌های معتبر را می‌دادند. علت این قطع همکاری نیز مسائلی از قبیل تحریم است. برای نمونه یکی از شرکت‌های آلمانی توسط یک شرکت آمریکایی خریداری شد و از آن پس این شرکت همکاری‌اش را با ایران قطع کرد. همین امر سبب می‌شود که محصول ارگانیک تولیدشده به فروش نرسد؛ زیرا گواهی لازم از شرکت معتبر اخذ نشده است و دلیل عدم همکاری شرکت خارجی قطع‌کننده ارتباط هم این است که می‌گوید نمی‌توانیم با ایران مراودات مالی داشته باشیم. از این‌رو باید به سراغ دیگر شرکت‌ها رفت که کار را دشوار می‌کند.
یکی دیگر از چالش‌ها اینکه برای محصول ارگانیک ایرانی تقاضا وجود دارد اما در صادرات با مشکل مواجه هستیم. البته این مورد شاید خیلی ارتباط چندانی با تحریم هم نداشته باشد؛ زیرا قرار است یک محصول کشاورزی سالم در اختیار مردم قرار بگیرد اما وقتی با چالش مواجه می‌شویم، باید ضررهای بسیاری را هم متحمل شویم. هنگامی که کشاورز محصولی را تولید می‌کند، دل‌گرم به این است که بتواند آن را با قیمت مناسب به فروش برساند و ما هم به نیت صادرات، محصول را از کشاورز خریداری می‌کنیم اما مشکلات مربوط به صادرات سبب می‌شود که نتوانیم به هدف خود برسیم.
مسائل جهانی و منطقه‌ای هم در صادرات چالش‌هایی به وجود آورده است؛ از جمله اینکه به دلیل جنگ اوکراین و روسیه، بازار کشمش ارگانیک ما در کشور اوکراین از دست رفته است؛ زیرا مصرف کشمش در این کشور بسیار بالا است و ما مجبور هستیم بازارهایی نظیر بازار کشور عراق را جایگزین کنیم. با همه این اوصاف می‌توان محصول ارگانیک را با سیاست‌گذاری خوب تولید و صادر کرد و باید به این سمت گام برداریم.
– حمایت‌های دولتی در این زمینه چگونه است؟ آیا حمایت خاصی صورت می‌گیرد؟
خیر، حمایتی وجود ندارد. در حالی که وزارت جهاد کشاورزی می‌تواند بخش‌هایی از هزینه تولید یا هزینه‌های مربوط به صدور گواهی را بپردازد یا تخفیف‌هایی قائل شود تا برای تولیدکننده هم صرفه اقتصادی وجود داشته باشد. در شرایط فعلی دریافت گواهی هزینه‌های بسیاری دارد و برای کشاورز، به خصوص کشاورز تولیدکننده خرد امکان‌پذیر نیست.
یکی دیگر از حمایت‌هایی که دولت می‌تواند داشته باشد، برپایی نمایشگاه محصولات ارگانیک است. البته در گذشته این نمایشگاه‌ها وجود داشت و سبب می‌شد تا مردم هم نسبت به مصرف محصول ارگانیک ترغیب شوند و این اقدام گام مؤثری در راستای فرهنگ‌سازی محسوب می‌شد اما این نمایشگاه هم اخیراً تعطیل شده است.
– چه مشکلاتی در عرضه محصولات ارگانیک وجود دارد؟
یکی از مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد، قیمت تمام‌شده محصول است که نسبتاً بالا است. دلیلش این است که برای تولید محصول ارگانیک نمی‌توان از سموم و کودهای شیمیایی استفاده کرد و اگر بخشی از محصول را آفت بزند باید آن را از بین برد. پس این چرخه تولید هزینه‌بر است و کشاورز هم مجبور است به قیمت بیشتری آن را به فروش برساند.
بر همین اساس در همه کشورهای دنیا قیمت محصولات ارگانیک بین بیست و پنج تا پنجاه درصد بیشتر از سایر محصولات است. در نتیجه این مشکل وجود دارد که قیمت بالا تقاضا را کاهش می‌دهد و در صورت قیمت‌گذاری ارزان نیز تولیدکننده ضرر خواهد کرد.
نکته دیگر نیز عدم نظارت روی فروشگاه‌های ارگانیک است. انجمن ارگانیک ایران هم قدرت اجرایی ندارد که بتواند کاری را در این زمینه از پیش ببرد. افزون بر این‌ها، چنانکه پیشتر هم به آن اشاره شد، باید دولت حمایت بیشتری انجام دهد. برای نمونه در کشورهای اروپایی نمایشگاه‌هایی وجود دارد که شرکت در آن‌ها هزینه‌های سنگینی دارد و با حمایت دولت می‌توان در آن‌ها شرکت کرد.
– در پایان اگر نکته‌ای باقی مانده بفرمایید.
آنچه در زمینه محصولات ارگانیک اهمیت دارد فرهنگ‌سازی است. هر محصولی که ادعا شد ارگانیک است را نباید ارگانیک پنداشت، بلکه باید به لوگو و گواهی‌ای که پشت محصول درج می‌شود توجه داشت که به مثابه یک سند محسوب می‌شود. اما مردم کمتر با نحوه راستی‌آزمایی محصولات ارگانیک آشنایی دارند و بر همین اساس فرهنگ‌سازی در زمینه تولید و مصرف این محصولات اهمیت دوچندان دارد.