دکتر امید صالحیان، دبیرعلمی نمایشگاه «زندگی سالم» بیان کرد: الگوی مصرف در کشور ما الگوی اشتباهی است و نهادهایی نظیر صدا و سیما هم تلاشی برای بهود شرایط نمی‌کنند؛ یعنی به جای اینکه در صدا و سیما یا فضای مجازی غذاهای سالم تبلیغ شوند، غذاهای ناسالم به مردم معرفی می‌شوند. همه این مسائل نشان می‌دهد که در این زمینه فرهنگ‌سازی خوبی صورت نگرفته است.
به گزارش روابط عمومی گروه رسانه‌ای آتا، نخستین نمایشگاه تخصصی «زندگی سالم» در بهمن سال جاری واقع در برج میلاد تهران برگزار می‌شود. محورهای مورد تأکید در این رویداد که گروه رسانه‌ای آتا برگزاری آن را بر عهده دارد، عبارت از: «محصولات غذایی سلامت‌محور»، «محصولات ارگانیک»، «رژیم غذایی سالم» و «تغذیه ورزشی» هستند.
به منظور بررسی بیشتر این موضوع با دکتر امید صالحیان، مدرس بین‌المللی فدراسیون بدنسازی، نویسنده کتاب‌ها و مقالات مختلف در زمینه تغذیه ورزشی و دبیر علمی نمایشگاه «زندگی سالم» به گفت‌وگو پرداختیم. از جمله مهم‌ترین مباحثی که در این گفت‌وگو به آن‌ها پرداخته شد عبارت است از مهم‌ترین تهدیدها برای سلامت جامعه و تغذیه، مؤلفه‌های غذای سالم و اهمیت فرهنگ‌سازی در راستای استفاده هرچه بیشتر ازغذاهای سالم هستند.
در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید؛
– از اینکه دعوت ما را برای انجام این گفت‌وگو پذیرفتید سپاسگزارم. در ابتدا بفرمایید که سلامت مردم و تغذیه آن‌ها با چه تهدیدهایی مواجه است؟
مهم‌ترین تهدید در حال حاضر عبارت از سبک زندگی غلط است. برای نمونه در رستوان‌ها یا بوفه مدارس کمتر می‌توان غذای سالم پیدا کرد و بر همین اساس دایره انتخاب مردم نیز بسیار محدود است. در سوپر مارکت‌ها یا هایپر استارها نیز وضعیت به همین صورت است و انواع شکلات‌ها یا غذاهای فست‌فودی و سرخ‌شدنی به مردم عرضه می‌شود که ارزش غذایی چندانی ندارند. بر این اساس غذای سالم کمتر عرضه می‌شود.
از این رو، تعریف غذای سالم نیز با چالش مواجه شده است. برای نمونه، هنگامی که فرد به انواع بیماری‌ها و مشکلات در ناحیه کبد و … دچار می‌شود و به ناچار باید یک غذای بدون نمک و طعم را مصرف کند، نام این غذا را سالم می‌گذارد، در حالی تعریف غذای سالم این نیست، بلکه غذایی سالم است که مانع از بیماری‌ها شود. بنابراین، الگوی مصرف در کشور ما الگوی اشتباهی است و نهادهایی نظیر صدا و سیما هم تلاشی برای بهود شرایط نمی‌کنند؛ یعنی به جای اینکه در صدا و سیما یا فضای مجازی غذاهای سالم تبلیغ شوند، غذاهای ناسالم به مردم معرفی می‌شوند. همه این مسائل نشان می‌دهد که در این زمینه فرهنگ‌سازی خوبی صورت نگرفته است. البته در سال‌های اخیر برخی از مردم یعنی یک تا پنج درصد از جمعیت کشور آگاهی خود را در این زمینه افزایش داده‌اند و توانسته‌اند سفره غذایی سالم‌تری داشته باشد.
– به نظر شما یک غذای سالم چه مؤلفه‌هایی دارد؟
در این زمینه قانونی به نام بشقاب سالم داریم؛ یعنی هر فرد باید ببیند که در بشقابش چه چیزهایی قرار می‌گیرد. در کشور ما به دلیل شرایط اقتصادی یا رواج فرهنگ غلط، هر بشقاب غذایی مشتمل بر کربوهیدرات‌ها مانند برنج، نان سفید یا ماکارونی است. بسیاری از افراد نه‌تنها از برنج استفاده می‌کنند بلکه وعده شام خود را هم به برنج اختصاص می‌دهند که اشتباهی مضاعف محسوب می‌شود؛ زیرا در اینصورت قند خون بالا می‌رود و سپس به دلیل افتی که در قند خون ایجاد می‌شود، میل به غذا در انسان به وجود می‌آید. هنگامی که شیرینی‌جات نظیر نوشابه یا آبمیوه‌های مصنوعی استفاده می‌شود نیز همین روند تکرار می‌شود؛ یعنی انسان میل به خوردن بیشتر پیدا می‌کند و همین امر سبب بروز چاقی خواهد شد.
اما بخش عمده یک بشقاب سالم، سبزیجات و صیفی‌جات هستند. این محصولات می‌توانند به سلامت دستگاه گوارش کمک کنند. افزون بر این، چربی‌سوز هستند و موجب سیری می‌شوند. یک بخش از بشقاب سالم نیز باید مشتمل بر پروتئین باشد. در این زمینه باور غلطی وجود دارد و آن اینکه مردم تصور می‌کنند باید از گوشت قرمز استفاده کنند اما استفاده از گوشت قرمز به دلیل مشکلاتی که برای کبد و … به وجود می‌آورد باید کاهش یابد و به جای آن مرغ و ماهی جایگزین شود.
متأسفانه در سبد غذایی مردم ماهی جایی ندارد و این در حالی است که برای ماهی جایگزینی وجود ندارد. پس بخشی از بشقاب سالم را هم باید مواد پروتئینی تشکیل بدهد. به دلیل اینکه هضم این غذاها نظیر تخم مرغ طولانی است، شخص دیرتر گرسنه می‌شود و سوخت و ساز بدن هم افزایش می‌یابد. همه این روندها سبب می‌شود تا شخص زندگی سالم‌تری داشته باشد.
– برای اصلاح الگوی مصرف غلط چه راه‌کارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
در طب به خصوص طب سنتی جمله‌ای وجود دارد با این مضمون که «به غذای خودت نگاه کن». این یعنی نباید هرچه در اختیار انسان قرار گرفت استفاده کند و اگر در بشقاب غذایی، غذای ناسالمی وجود دارد باید آن را با غذای سالم جایگزین کند. این کار نیز نیازمند فرهنگ‌سازی است و مردم باید در این زمینه به آگاهی برسند که در وعده‌های غذایی خود چه غذاهایی را به چه نحوی استفاده کنند. برای نمونه در وعده صبحانه باید از خوردن چای و شکر پرهیز و از مواد پروتئینی نظیر تخم مرغ و لبنیات استفاده کرد. متأسفانه در کشور ما، رستوران‌هایی مشتری بیشتر دارند که انواع ساندویچ‌ها و غذاهای سوخاری را عرضه می‌کنند که همه این‌ها نامطلوب است.
در این زمینه نیاز است تا متخصصین تغذیه از تمام ظرفیت‌ها نظیر فضای مجازی استفاده کنند تا آگاهی مردم بالا برود و بتوانند با غذاهای ناسالم و سالم آشنا شوند؛ زیرا اگر انسان از عوارض غذاهای ناسالم اطلاع یابد، از این غذاها استفاده نخواهد کرد. این را هم نباید فراموش کرد که معمولاً اگر یک غذا به دل انسان بنشیند و بخواهد بیشتر از آن بخورد، یعنی غذای سالمی نیست، بلکه اگر یک غذا با سختی خورده شود، می‌تواند غذای سالمی باشد.افزون بر این، یکی دیگر از نکات مهم این است که میان تغذیه و بیماری‌هایی نظیر افسردگی هم ارتباط معناداری وجود دارد و بر همین اساس باید هرچه بیشتر تلاش کرد تا به سبک زندگی سالمی دست یافت.
– یکی دیگر از مسائل در این زمینه، استفاده از مکمل‌ها است. آیا فقط باید ورزشکارها از مکمل‌ها استفاده کنند یا عموم مردم هم چنین مجوزی دارند؟
مکمل عبارت از تکمیل‌کننده سبد غذایی هر فرد است. بر این اساس، اگر در سبد غذایی یک فرد مواد معدنی یا ویتامین‌ها وجود نداشته باشد می‌تواند با نظر متخصص از این مواد استفاده کند. البته گاهی اوقات نیز استفاده از مکمل‌ها هزینه بالایی دارد که می‌توان با نظر متخصص از مکمل‌های دیگر که بهینه‌تر هستند بهره‌برداری کرد. در مورد ورزشکاران نیز شرایط به این نحو است که اگر افراد در ورزش کردن مبتدی هستند، باید پس از چند ماه از مکمل‌های ساده استفاده کنند و پس از حرفه‌ای شدن می‌توانند مکمل‌های بیشتری را مصرف کنند. این نکته را هم نباید از نظر دور داشت که درک بسیاری از مردم نسبت به مکمل‌ها صحیح نیست. این در حالی است که مکمل‌ها دارای مجوز و تأییدیه از وزارت بهداشت و سازمان بهداشت جهانی هستند اما نکته قابل توجه این است که باید به اندازه مصرف شوند و هر کسی متناسب با نیازش و زیر نظر متخصص از آن‌ها استفاده کند.
– در زمینه استفاده از غذاهای سالم چه توصیه‌هایی برای مردم دارید؟
یک جامعه سالم و توانمند هنگامی شکل می‌گیرد که افراد از تغذیه سالم استفاده کنند. این کار نیز با فرهنگ‌سازی به وجود می‌آید. متأسفانه مردم گرچه در طول هفته به رژیم غذایی صحیح توجه دارند اما معمولاً در آخر هفته این رژیم غذایی را خراب می‌کنند. پس باید به این نکته هم توجه داشت. افزون بر این، باید سعی کنیم از غذاهای ارگانیک و سبزیجات بیشتر استفاده کنیم و بدانیم که اگر هزینه مصرف برخی محصولات نظیر آجیل‌ها بالا است، اما سبب سلامتی انسان می‌شود و اگر در این زمینه سرمایه‌گذاری صورت نگیرد انسان با بیماری‌های مختلف دست به گریبان خواهد شد و باید هزینه‌های بیشتری را صرف درمان بیماری کند.
– شما دبیر علمی نمایشگاه «زندگی سالم» هستید. به نظر شما، برگزاری چنین رویدادی، چه تأثیراتی در اصلاح رژیم غذایی مردم خواهد داشت؟
تاکنون نمایشگاه‌هایی که برگزار شده گرچه در زمینه صنایع غذایی بوده اما هرگز نمایشگاهی نداشته‌ایم که به غذای سالم پرداخته باشد. پس این نمایشگاه از این حیث منحصر به فرد است و باید آن را نخستین رویدادی دانست که با تأکید بر تغذیه سالم برگزار می‌شود. اما برگزاری چنین رویدادهایی سبب می‌شود که آگاهی مردم نسبت به غذاهای سالم افزایش یابد و بر همین اساس چنین رویدادی می‌تواند موجب یک تحول بزرگ و فرهنگ‌سازی جدی در سبک زندگی مردم شود.