یک عضو هیئت مدیره اتحادیه ملی محصولات کشاورزی با اشاره به اقداماتی که دولت می‌تواند برای تسهیل صادرات انجام دهد بیان کرد: دولت باید به شفافیت، ثبات و عدم صدور تصمیم‌های خلق‌الساعه التزام داشته باشد. همچنین باید برای کالاهایی که ظرفیت دارند مانند خرما، زعفران، پسته، چای شمال و کالاهایی از این دست، برنامه‌ریزی صورت بگیرد و دولت و وزارت جهاد کشاورزی باید از تولید و صادرات این محصولات حمایت کنند.
کیومرث فتح اله کرمانشاهی، عضو هیئت مدیره اتحادیه ملی محصولات کشاورزی، در گفت‌وگو با گروه رسانه‌ای آتا (دبیرخانه اجلاس تجارت محصولات کشاورزی و غذا)، به ارائه توضیحاتی در زمینه وضعیت تولید و صادرات محصولات کشاورزی و راهکارهای توسعه صادرات پرداخت و بیان کرد: سالانه حدود صد و بیست میلیون تُن انواع محصولات کشاورزی را تولید می‌کنیم که متأسفانه ضایعات این محصولات در حوزه زراعی و باغی، گاهی اوقات به سی‌وپنج درصد می‌رسد. از اینجا است که بحث صادرات مطرح می‌شود و بر این باوریم که پیش از تولید، نیازمند بررسی مسائل مختلفی هستیم.
وی در ادامه افزود: از جمله این مسائل، بازاریابی است؛ یعنی در دنیای پیشرفته تجارت یا بازاریابی نوین، همه معتقدند که بازاریابی نسبت به تولید اولویت دارد. بازارهای هدف اینچنین نیستند که هر کالایی را که تولید کنیم بپذیرند و برای آن کالا متقاضی وجود داشته باشد. بر این اساس، ابتدا و پیش از تولید باید بدانیم که نیاز بازار چیست و چه کالا و محصولی را در حوزه کشاورزی نیاز دارد تا متناسب با همان نیاز محصول را تولید کنیم و به برنامه‌ریزی برای صادرات بپردازیم.
کرمانشاهی در پاسخ به این پرسش که آیا محصولات ما با محصولاتی که در بازارهای جهانی عرضه می‌شوند قابل رقابت هستند یا نه؟ گفت: باید ببینیم که نیاز بازارهای صادراتی ما دقیقاً چیست و متناسب با نیاز تولید کنیم. ما عضو سازمان تجارت جهانی (WTO) نیستیم. حدود بیست سال ناظر بودیم تا به سازمان تجارت جهانی بپیوندیم اما امروز به دلیل مسائل مربوط به تحریم و محدودیت‌های تجاری، نقش نظارتی‌مان را هم از دست داده‌ایم. در دنیا همه چیز بر اساس اصل برنامه‌ریزی دنبال می‌شود و سازمان تجارت جهانی در حوزه غذا، سازمان بهداشت و فائو را ایجاد کرده که هر یک فعالیت‌های مشخصی دارند. این سازمان‌ها یک اتحادیه بزرگ به نام کُدِکس را تشکیل داده‌اند که دستورالعمل‌های مربوط به حوزه صنعت غذا و کشاورزی را به صورت سالیانه منتشر می‌کند.
عضو هیئت مدیره اتحادیه ملی محصولات کشاورزی تصریح کرد: بر این اساس، اگر بخواهیم در بازارهای پیشرو، توسعه‌یافته و بینالمللی، به خصوص در اروپا صادراتی داشته باشیم باید دستورالعمل‌های کُدِکس را که به صورت سالانه مطرح می‌شود، رعایت کنیم. آنها برای هر محصول کشاورزی باقی‌مانده سموم را تعیین کرده‌اند؛ یعنی به کل زنجیره تولید که عبارت از کاشت، داشت و برداشت باشد نظارت می‌شود. افزون بر این‌ها بحث برندیگ، حمل و نقل و بازاریابی نیز بحث‌های پیچیده و اساسی دارد و اگر بخواهیم موفق شویم باید نیاز بازار هدف را بشناسیم. همانطور که برای ورود کالا به کشورمان ضوابط سازمان استاندارد را داریم و آن ضوابط باید مراعات شود، در همه دنیا همین رویه جاری است.
وی در ادامه افزود: امروزه به مقوله بهداشت و سلامت غذا توجه ویژه‌ای صورت می‌گیرد. اصولاً در بازارهای توسعه‌یافته و پیشرو معتقدند که پیشگیری بهتر از درمان است و اینطور نیست که مشکلی در زمینه محصولات کشاورزی و غذا ایجاد شود و بعد برای رفع آن اقدام کنند. از این‌رو مقررات سخت‌گیرانه‌ای برای ورود محصولات کشاورزی و غذایی دارند و اگر قرار باشد ما هم در این بازارها سهمی داشته باشیم، باید دستورالعمل‌ها را رعایت کنیم.
کرمانشاهی در پاسخ به این پرسش که به چه دلیل برخی کالاهای صادراتی از ایران به کشور بازگردانده شد؟ بیان کرد: در حوزه محصولات کشاورزی، نیاز به هولدینگ‌های تجاری داریم که برنامه‌ریزی‌های صحیح داشته باشیم. توسعه به صورت اتفاقی و یک‌شبه رخ نمی‌دهد بلکه نیاز به برنامه‌ریزی دارد که بدانیم کجا هستیم، قرار است به کجا برسیم و نقشه ما برای رسیدن به توسعه چه چیزی است. گاهی اوقات ممکن است در این زمینه که پرسش را مطرح کردید مسائل سیاسی دخیل باشد اما واقعیت این است که چون شرکت‌های ما کوچک و بدون برنامه‌ریزی هستند و از دیگر سو گاهی اوقات تولیدکننده و صادرکننده بدون برنامه وارد بازار می‌شوند، بعید نیست که در مواقعی، استانداردهای کشورهای مقصد رعایت نشود و برخی محصولات اجازه ورود پیدا نکنند.
عضو هیئت مدیره اتحادیه ملی محصولات کشاورزی در ادامه افزود: در رابطه با بحث صادرات باید بر اساس ظرفیت‌هایی که استان‌هایمان دارند عمل کنیم. هر استان در زمینه محصولات کشاورزی یک ظرفیت دارد و طرح آمایش سرزمینی نیز بر همین اساس است. افزون بر این، باید توجه کنیم که شرکت‌های ما کوچک هستند و اگر یک محصول تولید می‌شود باید در همه مراحل اعم از کاشت، داشت، برداشت، بسته‌بندی، حمل و نقل، برندیگ، بازاریابی و … با دقت پیش برویم. هر چقدر که به آخر زنجیره برسیم اشتغال بیشتری اتفاق میافتد و ارزآوری بیشتری هم نصیب کشور می‌شود.
وی با اشاره به یک نمونه در این زمینه بیان کرد: برای نمونه زعفران ما پس از گذشت صد سال، هنوز به صورت فله‌ای به امارات و اسپانیا صادر می‌شود. گاهی اوقات زعفران ایران که به آمریکا صادر شده، متناسب با نیاز ژاپن بسته‌بندی و به این کشور صادر می‌شود؛ یعنی زعفران ایران به اسپانیا و سپس به آمریکا رفته و از آنجا بر اساس بازاریابی درستی که صورت گرفته به ژاپن صادر شده است؛ آن هم با چهل برابر قیمتی که از ایران به صورت فله‌ای صادر شده است.
کرمانشاهی بیان کرد: ضعف را در شرکت‌های هولدینگ و واردات و صادرات می‌دانم. اگر این شرکت‌ها مدیریت شوند و به این سمت برویم که محصول را به صورت فله‌ای صادر نکنیم بلکه بر اساس نیازسنجی باشد و بر مراحل تولید اعم از کاشت، داشت و برداشت نظارت کنیم، سپس بحث مارکتینگ مانند بسته‌بندی و برندینگ و بحث‌هایی نظیر حمل و نقل و … را جدی بگیریم، می‌توانیم موفق باشیم.
وی در پاسخ به این پرسش که برای تسهیل صادرات، دولت چه اقداماتی می‌تواند انجام دهد؟ گفت: دولت باید به شفافیت، ثبات و عدم صدور تصمیم‌های خلق‌الساعه التزام داشته باشد. همچنین باید برای کالاهایی که ظرفیت دارند مانند خرما، زعفران، پسته، چای شمال و کالاهایی از این دست، برنامه‌ریزی صورت بگیرد و دولت و وزارت جهاد کشاورزی باید از تولید و صادرات این محصولات حمایت کنند.
کرمانشاهی تصریح کرد: اگر از توسعه صادرات غیرنفتی درست حمایت شود، برخی از محصولات کشاورزی ما می‌تواند به کمک صادرات نفت بیاید. نفت یک کالای استراتژیک است و باید درآمدهای حاصل از فروش نفت را در زیرساخت‌های لازم برای توسعه صادرات غیرنفتی مانند محصولات کشاورزی هزینه کنیم. در مورد برخی کالاهای استراتژیک نیاز به برنامه‌ریزی داریم و از طرفی به هیچ وجه نباید مانع صادرات شد؛ چراکه ورود به بازارهای هدف صادراتی سخت است، اما سخت‌تر از آن، حفظ و نگهداری از این بازارها است. اگر شما وارد یک بازار صادراتی شوید اما دولت صادرات را ممنوع کند، یک کشور دیگر جای آن شرکت را می‌گیرد و باید برای به دست آوردن مجدد آن بازار هزینه‌های بسیاری پرداخت شود.
عضو هیئت مدیره اتحادیه ملی محصولات کشاورزی در انتهای صحبت‌های خود بیان کرد: ما از سیزده اقلیم آب و هوایی دنیا، یازده اقلیم را دارا هستیم و چهار فصل داریم و می‌توانیم با برنامه‌ریزی از ظرفیت‌های خدادادی استفاده کنیم. افزون بر این، با توجه به معضل کم‌آبی، نباید هر محصولی را تولید کنیم و در نهایت نیاز به نگاهِ روبه‌جلو داریم تا مشکلاتمان کمتر شود و ضایعات بخش کشاورزی‌مان نیز تقلیل پیدا کند.